این روزها زیاد نام سونامی(غریاله) را می شنویم.در هر خبری که مربوط به ژاپن می شود نام زلزله و سونامی در کنار یکدیگر آورده شده و از تلفات مربوط به این حوادث سخن به میان آورده می شود.
به راستی سونامی چیست ؟
سونامی یکی از پدیده های جغرافیایی است. غریاله به لرزش شدید آب دریا گفته می شود که در پی زمین لرزه های زیر دریا پدید می آید. آبی که به لرزه در آمده به شکل موج های عظیم به کرانه ها رسیده و ویرانی به بار می آورد. غریاله واژه فارسی بومی برای این پدیده در استان بوشهر است و پدیده غریاله در کرانه های خلیج فارس نیز دارای پیشینه است.
غریاله ها معمولاً پس از یک زمین لرزه بزرگ (با حرکت رو به بالا)، فعالیت آتشفشانی زمین لغزه و یا برخورد شهابسنگ ها پدید می آیند. بسیاری از غریاله ها در کرانه های ژاپن رخ می دهند و از این رو واژه ژاپنی مربوط به این پدیده یعنی سونامی به زبان انگلیسی و از آن راه به بسیاری زبان های دیگر نیز راه یافته است.
▪ چگونگی پخش امواج آبلرزه:
پس از غریاله ها معمولاً گسل های بزرگی در بستر دریاها پدید می آیند. سرعت موج های آبلرزه ای گاه به بیش از ۸ کیلومتر در ساعت می رسد. غریاله سال ۱۷۸۸ لیسبون (پرتغال) با موج هایی به بلندی حدود ۱۸ متر به شهر هجوم برد و ساکنان آن شهر را در کام خویش به هلاکت رساند. یکی از بزرگ ترین غریاله ها که در سال ۲۰۰۴ میلادی در نزدیکی سوماترای اندونزی روی داد باعث ویرانی عظیم و کشته شدن حدود ۱۰۰ هزار تن در جنوب آسیا شد.
در کتاب های تاریخ آمده که بندر بزرگ و پهناور سیراف در جنوب ایران تا سده چهارم هجری و عصر دیلمیان بندری آباد و پر رونق بوده و ناگهان بر اثر زلزله ای قسمت بزرگی از شهر به زیر آب رفته که آثار آن هنوز هم مورد توجه باستان شناسان ایرانی وخارجی است .
زلزله نیز لرزش و جنبش خفیف یا شدید زمین است که به علت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسلهای پوسته زمین در مدتی کوتاه به وقوع می پیوندد. محلی که منشأ زلزله بوده و انرژی از آنجا خارج می شود را کانون زلزله، و نقطه بالای کانون در سطح زمین را مرکز زلزله گویند.
پیش از وقوع زمین لرزه اصلی معمولاً زلزله های نسبتاً خفیف تری در منطقه روی می دهد که به پیش لرزه معروفند. به لرزشهای بعدی زمین لرزه نیز پس لرزه گویند که با شدت کمتر و با فاصله زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می دهند. زلزله به سه صورت عمودی، افقی و موجی به وقوع می رسد که قسم آخر از شایعترین آنهاست.
زمین لرزه (لرزه یا زلزله) نتیجه رهایی ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین است که امواج مرتعشی را ایجاد می کند. زمین لرزه ها توسط دستگاه زلزله سنج یا لرزه نگارثبت می شوند. مقداربزرگی یک زلزله (ریشتر) طبق قرارداد گزارش می شود، زلزله های کوچکتر ازشدت ۳اغلب غیر محسوس و بزرگتر از ۷ خسارت های جدی را به بار می آورند. شدت لرزه با روش اصلاح شده مرکالی اندازگیری می شود.
در نزدیکی سطح زمین، زلزله به صورت ارتعاش یا گاهی جابه جایی زمین نمایان می شود. زمانی که مرکز زلزله در داخل دریا باشد، بستر دریا به میزانی تغییر مکان می یابد که باعث ایجاد سونامی می شود.
